Sirmium - Sremska Mitrovica
Današnja Sremska Mitrovica ispod svojih ulica i kuća krije tragove nekada raskošnog i moćnog rimskog grada Sirmijuma. Njegova istorija se može pratiti od vremena Augustovog pohoda na Ilirik (35.-33. pre .n.e), pa sve do 582. godine kada grad pada pod avarsku vlast. Rimljani su verovatno zauzeli Sirmijum u vreme Tiberijevih ratova u Panoniji (13.-9. pre n.e), a za vreme flavijevske dinastije Sirmijum je dobio status kolonije (Colonia Flavia). Veoma često je korišćen kao vojna baza za pohode protiv varvara koji su neumorno ugrožavali granicu ovog dela Carstva.
Od nastanka kolonije, pa sve do kraja IV veka, istorijski izvori pominju Sirmijum kao povremeno boravište mnogih rimskih careva. Iz istorijskih izvora znamo da su u periodu od I do III veka u Sirmijumu duže ili kraće boravili Domicijan, Marko Aurelije, Septimije Sever, Maksimin Tračanin, Klaudije II Gotski, Prob, Dioklecijan i neslavni uzurpatori Ingenuus i Regalijan, kao i da je u gradu i njegovoj okolini rođeno 5 rimskih careva: Decije Trajan, Aurelijan, Prob, Maksimijan Herkulije i Gracijan. Grad doživljava najveći procvat krajem III i tokom IV veka, kada postaje jedna od prestonica Rimskog carstva i povremeno sedište rimskih imperatora Dioklecijana, Licinija, Konstantina Velikog, Konstancije II, Juliana, Valentinijana I, Gracijana i Teodosija.
Prilikom arheoloških istraživanja Sirmijuma pored Carske palate sa rimskim cirkusom, otkrivene su i druge monumentalne javne gradjevine kao što su tzv. „Licinijeve terme“, žitnica (horreum), trgovačke i zanatske četvrti. Pronađene su luksuzne gradske vile, ali i višespratne stambene zgrade, zvane insulae, u kojima je živelo siromašnije stanovništvo. Grad je bio zaštićen moćnim bedemima, a snabdevao se vodom preko akvadukta sa izvora fruškogorskog potoka Vranjaša. Ulice su imale portike, kanalizaciju i bile su popločane kamenom. U gradu je tada radila kovnica novca, radionice za izradu raznih predmeta od plemenitih metala, stakla, keramike, a proizvodile su se i opeke.
Poznati rimski pisac iz IV veka Amijan Marcelin naziva ga slavna i mnogoljudna majka gradova.
Galerija „Lazar Vozarević“ je kulturna ustanova velikog značaja u Sremskoj Mitrovici, koja je osnovana i počela sa radom novembra 1973. godine izložbom slika i crteža Lazara Vozarevića, smeštena je u delu zdanja „Srpskog doma“ u samom srcu Sremske Mitrovice.
Galerija ima dva jasno profilisana dela: memorijalni i živi. Osnovno galerijsko jezgro čini memorijalni deo koji se sastoji od originalnih slika, crteža, kolaža i materijala koji se vezuje za stvaralaštvo Lazara Vozarevića. Drugi deo u strukturi Galerije odnosi se na dinamičke akcije u oblasti žive i savremene umetnosti.
Muzej Srema je kulturna ustanova velikog značaja u Sremskoj Mitrovici, osnovana 1885. godine koja se bavi istraživanjem materijalne kulture velike baštine, kako u gradu Sremskoj Mitrovici, tako i u Sremu uopšte i izlaže je na svojim stalnim i povremenim izložbama. Muzej smešten u dve zgrade iz 18. veka, zdanje „Sudbenog stola“ (ranije zgrada vojne uprave, Brigadirquartier, Sedište brigade) i kuća porodice Bajić.
U nekadašnjoj kući porodice Bajić, građenoj na kraju 18 veka, smešten je arheološki materijal u okviru stalne postavke koja obuhvata period od početaka naseljavanja do pada Sirmijuma u ruke Avara- 6 vek. Sastavni deo stalne postavke je i dvorišni prostor sa mnoštvom rimskih kamenih spomenika - popularno naѕvan LAPIDARIJUM. U okviru lapidarijuma predstavljeni su in situ ostaci villae urbanae, od kojih je danas vidljiva apsidalna prostorija- triclinium sa ostacima prekrasnog geometrijskog podnog mozaika koji je nakon konzervacije preѕentovan javnosti.